‘Edward Stephen - Tanymarian’ gan Mr. Trystan Lewis
Cyfarfod 17.05.23
Clwb Criced Bethesda
I gloi tymor 2022-2023 Clwb Hanes Rachub, croesawyd Mr Trystan Lewis, i roi sgwrs am y cerddor, emynydd, arweinydd cynulleidfaol a’r gweinidog Edward Stephen neu ‘Tanymarian’. Gan fod Trystan ei hun yn gerddor dawnus, yn unawdydd llwyddiannus, yn arweinydd corau a chymanfaoedd yng Nghymru a thu hwnt, mae ei wybodaeth, ei ddiddordeb a’i frwdfrydedd yn y maes yn fyrlymus o amlwg.
Cefndir cyffredin iawn gafodd Edward Stephen, yn wreiddiol o Faentwrog, yn brentis teiliwr, a ddechreuodd bregethu yn Llanffestiniog cyn mynd i astudio yng Ngholeg yr Annibynwyr y Bala. Tra bu yn y coleg, ymroddodd i ddysgu cerddoriaeth a chyfansoddodd amryw ddarnau. Ym 1852, cyfansoddodd yr oratorio gyntaf yn yr iaith Gymraeg, sef ‘Ystorm Tiberias’, ac yn dilyn hynny, nifer o ganeuon unigol. Ond yr hyn oedd yn hynod am Tanymarian oedd na chafodd brofiadau o weld cyngherddau ‘mawr’ gan feistri cerddorol y byd fel Handel a Beethoven, er ei fod wedi ei alw yn ‘Handel ei genedl’. Nid oedd, fel nifer o’i gyfoeswyr cerddorol, wedi bod yn Lerpwl a Manceinion yn gyson i weld perfformiadau o gampweithiau corawl clasurol, felly, yn wyrthiol, gallodd gyfansoddi heb dderbyn addysg gerddorol ffurfiol, na llawer o ddylanwadau o’r tu allan. Daeth yn weinidog i Garmel a Bethlehem, Talybont ym 1856, a hynny mewn cyfnod cyffrous iawn ym myd cerddoriaeth yng Nghymru,- cychwyn cymanfaoedd canu a’r tonic sol ffa – ac roedd cerddoriaeth o’r safon uchaf i’w glywed yn yr ardal, - yn arbennig yn y Gerlan a Charneddi. Cyhoeddodd Tanymarian lyfr tonau yn y cyfnod yma. Bu farw ym 1885, ac roedd y niferoedd oedd yn ei angladd yn Nhalybont yn dystiolaeth o garisma’r gŵr hynod hwn,- 4000 o alarwyr, nifer helaeth o weinidogion yn ogystal â chôr o 500!!
Diolch yn fawr, Trystan, am sgwrs arbennig iawn!
Diolchwyd i Trystan gan Mrs Helen Williams, a chafodd gyfle i ddangos ffon gerdded Tanymarian iddo. Mae traddodiad yng Nghapel Carmel fod pob gweinidog yn gofalu am y ffon yn ystod ei gyfnod gyda'r capel.
